WAAROM ZIJN WE ZO GEK OP AUTOMATISCHE MECHANISCHE HORLOGES?

We hebben de neiging om gek te zijn op ingewikkelde dingen die verbazingwekkend goed functioneren – zelfs al hebben we geen idee hoe. In dit artikel lichtten we een tipje van de sluiter op over hoe mechanische horloges werken om jouw sprankje nieuwsgierigheid te laten opbloeien tot diepe bewondering.

Mechanische horloges, en in het bijzonder skelethorloges,zijn echte toonbeelden van kunstenaarschap. Hun kleine radertjes, veertjes en prachtige juwelen kogellagertjes hypnotiseren je als ze energie overdragen van het ene element naar het andere in een dans van krachten, zo fijntjes afgesteld om het verlopen van de tijd accuraat te kunnen meten.

Het eerste horloge was een zonnewijzer. Voor apparaten die de tijd moeten bijhouden, zijn ze redelijk accuraat. Alleen jammer dat ze slechts de halve tijd werken en alleen als het weer het toestaat. Door de eeuwen heen, zijn we met veel verschillende mogelijkheden gekomen om tijd te meten of weer te geven, van waterklokken tot zandlopers tot kaarsklokken en nog veel meer. Aziatische culturen hadden zelfs wierookklokken die mensen in staat stelden om te zien hoe laat het was aan de hand van de geuren die vrijkwamen uit vakkundig gemaakte wierookhouders.

Vroegere klokken waren zeer inaccuraat. Veren dreven de wijzers aan rond de wijzerplaat, maar hun snelheid varieerde afhankelijk van de spanning op de veer. Ze gingen 's morgens veel te snel en werden langzamer naarmate de dag vorderde. Velen van ons zouden willen dat dat nog steeds zo was.

In 1656, maakte de Nederlandse uitvinder Christiaan Huygens klokken die 60 keer zo accuraat waren, door de uitvinding van het slingeruurwerk. Het revolutionaire hiervan was dat het de eerste harmonische oscillator introduceerde voor accuratesse. De krachtbron van deze klokken was een gewicht dat de tandwieltjes optrok en de slinger heen en weer dreef. De slinger was verbonden met een palletvork, zodat elke slinger de tandwieltjes een bepaalde hoeveelheid draaide. Omdat de zwaartekracht constant is, zorgen de kracht die het gewicht optrekt en de slinger ervoor dat de klok constant loopt. Hetzelfde principe geldt voor de tegengestelde druk op de hoofdveer en de spiraalveer op het balanswiel in moderne, mechanische horloges.

Mechanische horloges zijn er in drie variaties – mechanische, automatische en automatische mechanische. Alle drie hebben ze een hoofdveer als aandrijfbron die moet worden opgedraaid, en het verschil zit 'm in de manier van opwinden.

Een mechanisch horloge kan alleen worden opgewonden met de kroon. Dit is het meest gebruikte type uurwerk voor zakhorloges en vintage mechanische uurwerken. Het opdraaien van de kroon trekt de hoofdveer strakker, wat ten goede komt aan de energieopslag van het horloge.

Puur automatische horloges zijn zeldzaam, maar ze bestaan wel. Deze kunnen niet met een kroon worden opgewonden, maar alleen door beweging van het horloge zelf. Achter de achterwand zit een halvemaanvormig oscillerend gewicht (trilgewicht). Dit rotorgewicht wind het horloge op als je arm beweegt, en slingert intern als jij met je arm slingert. Het idee is dat als je het automatische horloge elke dag draagt, het genoeg reserves opbouwt om de nacht te overbruggen, zodat het nooit zou mogen stoppen. Doe het de volgende ochtend weer om en ga naar je werk en je genereert weer genoeg energie om het horloge door te laten lopen en ervoor te zorgen dat het de komende nacht weer overleeft. Als het echter toch een keer stopt, moet je er misschien even mee schudden om het weer aan de gang te krijgen. Uiteraard echter niet te wild. De veren en wieltjes vinden dat namelijk echt niet grappig.

De meeste moderne mechanische horloges hebben een automatisch mechanisch uurwerk. Dat kan met de kroon worden opgewonden en houdt zichzelf aan de gang met het bewegen van je hand. Als je ontdekt dat jouw automatisch mechanisch horloge stopt, draai dan de kroon enkele keren op totdat je ziet dat de secondewijzer weer begint te lopen. Dan is het veilig om het horloge weer te dragen, omdat het rotorgewicht dan de rest doet.

Op welke manier jouw mechanisch horloge ook energie toevoegt aan de hoofdveer, dit is waar de dans begint. Als je de hoofdveer uit het omhulsel zou halen waar hij in zit, zou hij snel afrollen tot een 20-30 cm. lange stalen band. Dat is de staat die de veer voortdurend probeert te bereiken en dat is de kracht die het horloge aandrijft.

Vanuit de hoofdveer loopt de energie door het treinwiel. Dat zijn de radertjes die de wijzers voortstuwen rond de wijzerplaat en die de verschillende complicaties die het horloge kan hebben, zoals een chronometer, een datumvenster of een maanfasevenster etc. aandrijven. Hoeveel radertjes jouw horloge heeft is afhankelijk van het aantal complicaties.

Het bewegingsmechanisme zorgt voor een 12/1 snelheidsreductie van de beweging van de minutenwijzer voor de uurwijzer. Als je de kroon uittrekt om de tijd in te stellen, dan maakt de kroon direct contact met het bewegingsmechanisme Als je de kroon indrukt, maakt het bewegingsmechanisme weer direct contact met het treinwiel en het horloge gaat weer lopen.

Het kloppende (tikkende) hart van je horloge – en mogelijk de meest essentiële onderdelen – zijn het echappement en het balanswiel. Als er energie naar het balanswiel stroomt, draait dat heen en weer met een vast ritme. Dat ritme wordt gehandhaafd door de spiraalveer die tegendruk geeft richting de kracht van de hoofdveer. Zonder deze tegendruk, zouden de wijzers van je horloge met duizelingwekkende snelheid rond de wijzerplaat racen, omdat de hoofdveer dan in één ruk zou afwikkelen. Het gewicht van het balanswiel geeft een impuls, waardoor het tegen de spiraalveer duwt. De spiraalveer is sterker dan de hoofdveer en duwt het balanswiel terug. Hoe meer energie in de hoofdveer is opgeslagen, hoe verder en hoe sneller het balanswiel draait. Minder energie betekent langzamere en kortere beweging.

De palletvork wordt voortbewogen door het balanswiel. Een juwelen pinnetje op het balanswiel stoot tegen de palletvork, tikt die zo zijwaarts en maakt het echappement van één kant vrij en grijpt het vast aan de andere kant. Als het balanswiel weer terug komt, tikt het terug, en maakt het echappement opnieuw vrij. Deze stapjes vormen het haarfijn afgestemde uurwerk van het horloge en het geluid van de palletvorkjuwelen die in het echappement grijpen is het tikken van je horloge. De spiraalveer heeft regelpinnetjes, waardoor horlogemakers de spanning kunnen aanpassen in het geval je horloge te snel of te langzaam loopt. Een vakkundig afgestemd mechanisch horloge is accuraat tot op 2-3 seconden per dag.

Skelethorloges stellen je in staat om de dans te bewonderen terwijl je horloge loopt, maar zijn daardoor soms moeilijker te lezen omdat de wijzers verloren gaan in de visuele complexiteit van het uurwerk eronder. Gelukkig hebben we meerdere ontwerpen die dat probleem getackeld hebben, zoals in onze Fenes- en Cor-collecties. Voor volledig zicht, is een horloge uit onze Dante- of Mamut-collectie een uitstekende optie.

Voor het type man die een vest of gilletje draagt, is een mechanisch zakhorlogede ultieme touch. Als je een onverzadigbare nieuwsgierige ziel bent die gewoon moet weten hoe dingen werken, dan zet een skelethorloge dat deel van je in de etalage. Voor degenen die houden van klassiek, helder design, zijn automatische mechanische horloges met een minimum aan complicaties een goede optie, en ze gaan langer mee. De diversiteit van mechanische horloges op de markt is schier eindeloos. Je vindt er ongetwijfeld één dat past bij je karakter en gevoel voor esthetica.